در ایران، طبیعت شاهکاری از تضادها را به تصویر کشیده است. این تضاد زمانی نمایان است که کوه‌های عظیم و خطوط ساحلی دست‌نخورده به طور هماهنگی در کنار هم قرار گرفته‌اند. ایران، فلاتی پهناور و مرتفع، با رشته‌کوه‌های متعدد و قله‌های سر به فلک کشیده است. هر گوشه از این سرزمین کهن، منظره‌ای بدیع و قله‌ای شگفت‌انگیز را به رخ می‌کشد و گویی نقاش چیره دست طبیعت، با ظرافت و وسواس، تابلویی بی‌نظیر را خلق کرده است.
در این میان، برخی از کوه‌ها با شکوه و عظمت خود، از دیگر قله‌ها متمایز شده و عنوان زیباترین‌ها را به خود اختصاص داده‌اند. در این نوشتار، سفری کوتاه به این قله کوه های ایران خواهیم داشت و گوشه‌ای از زیبایی‌های بی‌حد و حصر آنها را به نظاره خواهیم نشست.
دماوند؛ نمادی به پهنای تاریخ
در بین نام کوه های ایرانی، دماوند از بقیه بیشتر مطرح می‌شود. دماوند در میانه رشته‌کوه البرز و در جنوب استان مازندران واقع شده است. به عبارتی، دماوند یکی از معروف ترین کوه های ایران به شمار می‌رود. ارتفاع این قله‌ی باشکوه ۵۶۱۰ متر است و بلندترین قله در میان کوه‌های ایران به شمار می‌رود. همچنین، دماوند پس از فوجی‌یاما در ژاپن، دومین قله‌ی مخروطی شکل مرتفع دنیا محسوب می‌شود.
این کوه در فرهنگ ایرانی نمادی از قدرت، غرور و شکوه است. شاعران ایرانی زمانی که می‌خواهند در مورد پایداری و مبارزه با دشمن سخن بگویند، از واژه «دماوند» در اشعار خود بهره می‌گیرند. کمترین دمای هوا در ارتفاعات دماوند در زمستان‌ها تقریبا به منفی ۶۰ درجه سانتیگراد و در تابستان‌ها به یک الی دو درجه سانتیگراد زیر صفر می‌رسد.
بادهای منطقه‌ی دماوند گاهی اوقات سرعتی معادل ۱۵۰ کیلومتر بر ساعت دارند. همچنین سرعت باد در دامنه‌های این قله گاهی به ۷۰ کیلومتر بر ساعت می‌رسد. فشار هوا در قله‌ی دماوند، نصف فشار هوا در سطح دریا است. علاوه بر این، دماوند بلندترین نقطه در خاورمیانه و بلندترین آتشفشان آسیا محسوب می‌شود. این آتشفشان نیمه‌فعال است، چرا که در نزدیکی دهانه‌ی قله، فومرول‌هایی وجود دارند که گاز گوگرد از آنها خارج می‌شود.
علم‌کوه؛ نگین درخشان مازندران
علم‌کوه یکی از دیگر از کوه های معروف ایران است. قله‌ی علم‌کوه با ارتفاع ۴۸۴۸ متر، پس از دماوند، دومین قله‌ی بلند ایران به شمار می‌رود. این منطقه در استان مازندران واقع شده و به مثابه بهشتی برای علاقه‌مندان به گل‌ها، گیاهان و باغبانی است. هر ساله در فصل بهار، تورهای مختلف گیاه‌شناسی در علم‌کوه برگزار می‌شود. این کوه شهرت خود را علاوه بر زیبایی، مدیون سختی صعود نیز هست. دیواره‌ی شمالی علم‌کوه مسیری دشوار و فنی برای صخره‌نوردان حرفه‌ای محسوب می‌شود.
سبلان؛ آتشفشانی عظیم با چشمه‌های شفابخش
سبلان، در استان اردبیل و با ارتفاع ۴۸۱۱ متر، سومین قله‌ی بلند و گسترده‌ترین کوه آتشفشانی ایران به شمار می‌رود. چشمه‌های آبگرم و معدنی این منطقه، همواره گردشگران و افراد محلی را به سوی خود جلب می‌کنند. در نتیجه، سبلان یکی از کوه های ایران برای کوهنوردی است. گردشگران برای آب‌تنی در چشمه‌های آبگرم سبلان و رهایی از بیماری‌ها راهی این منطقه می‌شوند. به عبارتی دیگر، چشمه‌های گوگردی آبگرم سبلان، به ویژه برای بیماری‌های پوستی، از قدرت درمانی بالایی برخوردار هستند.
این کوه به داشتن چشم‌اندازی زیبا و همچنین جایگاه مهم به عنوان یکی از کوه‌های مقدس شناخته می‌شود. بر اساس برخی باورها، کوه سبلان مکانی بوده که زرتشت، پیامبر ایرانی، سال‌هایی را به تفکر و مراقبه در آن پرداخته است. از این رو، سبلان در دین زرتشت از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. عشایر شاهسون در فصل تابستان در دامنه‌های سبلان زندگی می‌کنند. بر اساس باورهای این عشایر، ذوب شدن کامل برف‌ها نشانه‌ی نابودی جهان است.
تخت سلیمان؛ در آمیخته با فرهنگ ایرانی
کوه تخت سلیمان، که به تخت سلیمان نیز شهرت دارد،یکی از کوه های شگفت انگیز ایران است. تخت سلیمان قلب ماجراجویان، دوستداران طبیعت و علاقه‌مندان به تاریخ را به تسخیر خود درآورده است. طبق افسانه‌های محلی، سلیمان از بلقیس (نامی قدیمی برای دختران در ایران) خواستگاری می‌کند. بلقیس شرط می‌گذارد که سلیمان برای او بلندترین قلعه را در سردترین منطقه بسازد تا با ازدواج با او موافقت کند. سلیمان که می‌توانست با حیوانات صحبت کند، از آنها خواست تا به دنبال سردترین مکان بروند.
آن شب همه حیوانات به جز هدهد (نام پرنده‌ای در فارسی) بازگشتند. صبح روز بعد هدهد برگشت و گفت: «جایی پیدا کردم که خیلی سرد بود. دیشب به خاطر سرمای شدید پرهایم یخ زدند. بنابراین مجبور شدم تا صبح آنجا بمانم و منتظر طلوع آفتاب باشم.» بنابراین سلیمان آن مکان را به عنوان بلندترین و سردترین نقطه انتخاب کرد و قلعه‌ای در آنجا ساخت. تخت سلیمان قله‌ای بسیار ناهموار است و دامنه‌های آن پوشیده از صخره‌ها و برجستگی‌های تیز است. پس اگر به کوهنوردی علاقه دارید، تخت سلیمان یکی از کوه های ایرانی مناسب برای کوهنوردی است.
آزادکوه؛ گزینه‌ای ایده‌آل برای کوهنوردی
آزادکوه با ارتفاع ۴۳۷۵ متر، قله‌ای صخره‌ای عظیم است که از جنوب رشته‌کوه البرز مرکزی بالا می‌رود. دامنه‌های شرقی، شمالی و غربی آزادکوه از صخره‌های شیب‌دار به ارتفاع بیش از ۵۰۰ متر تشکیل شده است. در تابستان هوا به طور کلی آفتابی است و گاهی اوقات رعد و برق‌های پراکنده‌ای رخ می‌دهد. در آخر هفته‌ها می‌توانید تعداد زیادی کوهنورد را ببینید که به سمت آزادکوه می‌روند. بنابراین، اگر به لذت بردن از منظره علاوه بر تجربه کوهنوردی علاقه دارید، می‌توانید کوهنوردی در آنجا را آغاز کنید.
زردکوه؛ یکی از نمادهای بختیاری
زرکوه یک رشته‌کوه در زاگرس شمال غربی است که در جنوب غربی ایران واقع شده است. ارتفاع این رشته‌کوه بیش از ۴۲۲۱ متر از رشته کوه دنا است و به عنوان دومین قله بلند زاگرس شناخته می‌شود. این کوهستان به دلیل اینکه به نوعی خانه‌ی عشایر بختیاری است، در فرهنگ ایران اهمیت دارد. ایران یکی از منابع اصلی عشایر در جهان است. عشایر بختیاری زمستان‌ها را در دشت‌های شرقی خوزستان و تابستان‌ها را در مناطق غربی چهارمحال و بختیاری می‌گذرانند.
این مردمان با سنت‌ها و شیوه‌ی زندگی خاص خود، از چشمگیرترین جاذبه‌های این منطقه هستند. زندگی با اخلاق و سنت‌های ویژه‌ی آنها می‌تواند برای گردشگران، چه خارجی و چه داخلی، تماشایی باشد. کوچ عشایری بختیاری سخت‌ترین شیوه‌ی کوچ‌نشینی در کشور به شمار می‌رود.
قله آتشفشانی تفتان
تفتان تنها کوه آتشفشانی نیمه فعال بین کوه‌های ایران است. گوگرد همیشه از سه دهانه آتشفشانی این کوه بیرون می‌آید. در ورودی حفره‌های آتشفشانی، صخره‌های گوگرد خالص فراوان‌اند. اگر مواد شیمیایی قله آتشفشانی تفتان با آب مخلوط شوند، می‌توانند یک ماده سمی خطرناک به نام اسید سولفوریک تولید کنند.
این کوه عجیب در جنوب شرقی ایران، در خاش استان سیستان و بلوچستان قرار دارد. تفتان با قله‌های متعدد، بلندترین کوهستان بلوچستان است. در فارسی، «تفت» به معنای گرما است، بنابراین این کوه که گاه بخار از آن بلند می‌شود، تفتان نام گرفته است.
گردشگرانی که برای کوهنوردی به تفتان سفر می‌کنند، فرصت بازدید از روستاهای فراوان اطراف و دیدن سنگ‌نگاره‌ها بر روی صخره‌ها را دارند. هنگامی که خط و خطوطی وجود ندارد، مردم به زیبای محتوای خود را بیان می‌کنند. آنها قطعه‌ای خاص از صخره را حجاری کرده‌اند و شیوه زندگی، آداب و رسوم خاص خود را به دیگران منتقل نموده‌اند.
سخن پایانی
قدم گذاشتن به دنیای کوه‌های ایران، به معنای ورود به دنیایی از شگفتی‌های نفس‌گیر است. از قله‌های مملوء از برف البرز تا زیبایی‌های سخت و خشن زاگرس، ایران برای دوستداران طبیعت و ماجراجویان، بهشت روی زمین است. کوه های ایران تنها پستی و بلندی‌های زمین‌شناسی نیستند؛ آنها داستان‌های زنده‌ای هستند که بر روی سنگ حک شده‌اند و انتظار کشف شدن را می‌کشند.
سوالات متداول
1- زیباترین کوه ایران در کجا قرار دارد؟
ایران سرزمین کوه‌های متعدد و زیبایی‌های متنوع است. انتخاب زیباترین کوه کار دشواری است، چرا که هر کدام ویژگی منحصربه فرد خود را دارند. با این حال، علم کوه که به عنوان دومین قله بلند ایران شناخته می‌شود، به دلیل داشتن مناظر خیره کننده، قله‌های پوشیده از گل و گیاه و موقعیت عالی برای دوستداران طبیعت، شهرت زیادی برای زیبایی‌اش کسب کرده است.
2- بهترین زمان برای کوهنوردی در ایران چه زمانی است؟
بهترین زمان برای کوهنوردی در ایران فصل بهار و پاییز است. در این فصول، هوا معتدل است و بارندگی‌ها کم است.
3- سخت‌ترین قله‌های ایران کدام کوه‌ها است؟
ایران یکی از کشورهایی است که قله های بسیاری در خود جای داده است. معمولاً صعود به علم کوه، دماوند و شیرکوه کمی دشوارتر است.
4- منظور از عروس قله های ایران چیست؟
عروس قله های ایران لقبی است که به رشته کوه سهند داده شده است.
5- آیا دماوند آتشفشان فعال است؟
آتشفشان دماوند فعال است و خروج گاز و چشمه‌های آبگرم، علامت فعال بودن آن است.
